EU vrijhandels besprekingen met Australië en Mercosur

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

De vrijhandelsbesprekingen tussen de EU en het Zuid-Amerikaanse blok Mercosur en tussen de EU en Australië zijn al vele jaren aan de gang - in het geval van Mercosur al tientallen jaren. Waarom is het zo belangrijk voor alle partijen om deals te sluiten? Waarom blijken ze zo problematisch te zijn? En hoe lang zal het nog duren voordat er overeenkomsten worden gesloten?  

Voor de EU zouden de akkoorden veel geo-economische uitdagingen verlichten, die onlangs nog zijn verergerd door de inval van Rusland in Oekraïne en een assertiever China. Ze moet ook opboksen tegen het Amerikaanse economische beleid van massale subsidies, deels protectionistisch, om de Amerikaanse economie te stimuleren. 

Voor Australië zou een overeenkomst een markt van ongeveer 450 miljoen consumenten openen en een stimulans zijn voor de inspanningen van het land om zijn exportmarkten uit te breiden. 

Mercosur is ondertussen ook op zoek naar nieuwe markten en meer diversificatie in het algemeen - het heeft nog geen enkel belangrijk vrijhandelsakkoord gesloten. 

Alle partijen hebben dus veel te winnen. Toch is een overeenkomst moeilijk te bereiken. 

President Lacalle Pou van Uruguay uitte onlangs zijn frustratie over het gebrek aan vooruitgang. Tijdens de top tussen de EU en de Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caribische Staten (CELAC) zei hij het volgende: "Genoeg woorden uit 25 jaar onderhandelen. Het is moeilijk voor mij om aan mijn tienerkinderen uit te leggen dat we een kwart eeuw bezig zijn geweest om tot een overeenkomst te komen in een wereld die zoveel veranderd is." 

Wat zijn dan de knelpunten? 

Zoals we zullen zien, is dat omdat de verschillende partijen verdere, zeer specifieke, financiële, politieke en andere doelstellingen hebben voor de overeenkomsten die ze nastreven.  

De brede doelstellingen van de EU 

Het is niet overdreven om te zeggen dat de afronding van deze vrijhandelsovereenkomsten voor de EU van cruciaal belang is voor haar toekomstplannen. 

In de eerste plaats zou een overeenkomst met Mercosur 91% van de tarieven op de EU-export naar Mercosur opheffen, de grootste handelsovereenkomst tot nu toe in termen van tariefverlaging. Volgens de Europese Commissie zou dat een besparing van 4,5 miljard euro aan belastingen betekenen. Het zou ook de grootste vrijhandelszone ter wereld creëren, met ongeveer 720 miljoen inwoners. Dit zou de invloed van de EU in de wereldhandel aanzienlijk vergroten en de concurrentienadelen ten opzichte van China en de VS in Zuid-Amerika en Oceanië verminderen. 

Voor de EU is het ook nodig om de toeleveringsketens te diversifiëren. Om de afhankelijkheid van China te verminderen en haar ambitieuze duurzaamheidsdoelstellingen te halen, wil ze ook voorrang krijgen in de toegang tot grondstoffen en andere basisproducten die de regio te bieden heeft. 

Dit is bepaald door de nieuwe EU-strategie voor kritieke grondstoffen. Die is erop gericht om de risico's te beperken voor de toeleveringsketens van materialen die verband houden met duurzame energie, zoals bleek uit de tekorten tijdens de pandemie en tijdens de energiecrisis na de Russische invasie in Oekraïne. Mercosur heeft met name een groot potentieel voor de productie en export van groene waterstof tegen concurrerende prijzen - en Europa is een van de grootste toekomstige markten. 

Australië heeft ook het potentieel om een belangrijke partner van de EU te worden. Australië heeft ruime voorraden lithium, goed voor ongeveer de helft van de wereldwijde productie, samen met kobalt. Dit zijn belangrijke elementen voor batterijen die in elektrische voertuigen worden gebruikt, samen met titanium, palladium, nikkel, zink en zeldzame aardelementen. 

De EU heeft deze grondstoffen dringend nodig om haar ambitieuze doelstellingen op het gebied van digitalisering en duurzaamheid, vastgelegd in de Green Deal van de EU, te halen. Het uiteindelijke doel is om in 2050 klimaatneutraal te zijn. 

Bovendien heeft Australië enorme gebieden voor wind- en zonne-energie, die het wil gebruiken voor de productie van groene waterstof - die de zware industrie in de EU dringend nodig heeft om in de toekomst koolstofarm te worden. 

De posities van Australië en Mercosur 

Australië is ook op zoek naar diversificatie, vooral nadat hun belangrijkste handelspartner China in 2020 blokkades oplegde voor talrijke Australische landbouwproducten. Een overeenkomst zou de export van rundvlees stimuleren, maar ook die van andere landbouwproducten zoals suiker en lamsvlees.   

Mercosur staat ondertussen voor nog fundamentelere uitdagingen. De eerste is de schorsing van Venezuela, waardoor alleen Brazilië, Argentinië, Paraguay en Uruguay nog volwaardige leden zijn. De interne handel is gegroeid, maar verdragen met de rest van de wereld zijn moeizaam gebleken. 

De afgelopen jaren hebben de lidstaten bovendien te maken gehad met politieke en economische onrust. Een groot deel van de regio heeft ook moeite om zich fiscaal te herstellen van de COVID-pandemie en de buitensporige invloed van China in Zuid-Amerika vormt opnieuw een uitdaging. De regio wil ook minder afhankelijk worden van de VS. Bovendien zouden Mercosur-consumenten profiteren van goedkopere toegang tot in de EU geproduceerde goederen. In 2019 was er een akkoord bereikt met de EU, maar het verdrag werd nooit geratificeerd. 

De huidige stand van zaken 

In juli liepen beide onderhandelingsronden opnieuw vast. 

Een belangrijk probleem was de gevestigde belangen van de landbouwsector in bepaalde EU-lidstaten, met name Frankrijk, Ierland en Nederland, die een compromis zouden kunnen blokkeren. Dit is een voortzetting van een patroon dat we zien bij veel onderhandelingen over vrijhandelsovereenkomsten van de EU met andere landen. Een andere kwestie is het milieubeleid van de EU. 

Voor Mercosur zijn de meest recente milieueisen van de EU een echt knelpunt gebleken, dat met name door de Braziliaanse president Luiz Inácio Lula da Silva als problematisch wordt aangemerkt. Velen zoals hij stellen dat de voorwaarden van de EU buitensporig zijn en dat ze al internationale overeenkomsten hebben ondertekend om het regenwoud te beschermen en ook verplichtingen zijn aangegaan om internationale arbeidsnormen na te leven. 

Wat Australië betreft, zijn de onderhandelingen relatief gezien al veel minder lang aan de gang, aangezien ze in 2018 zijn begonnen. Ze hadden gehoopt de onderhandelingen in juli af te ronden, maar er bleven meningsverschillen bestaan, met name over de mate waarin de EU haar markten zou openstellen voor Australisch rundvlees en andere landbouwproducten. De EU heeft er ook bezwaar tegen dat Australische voedselproducenten termen als feta en prosecco gebruiken voor hun producten. 

Australië blijft positief, geholpen door het feit dat ze natuurlijk maar met de belangen van één land rekening hoeven te houden. De Australische minister van Handel, Don Farrell, zei: "Ik ben optimistisch dat we er met wat goede wil, hard werken en doorzettingsvermogen wel komen. Ambtenaren aan beide zijden zijn van plan om elkaar in augustus weer te ontmoeten. 

De positie van de EU 

Er zijn momenteel vier volwaardige leden van Mercosur, plus Venezuela, dat momenteel geschorst is, en zeven geassocieerde landen. Als dat overeenstemming moeilijk maakt, bedenk dan dat de EU uit 27 landen bestaat. Om een overeenkomst te ratificeren is de instemming van elke staat en zijn parlement nodig, wat betekent dat er verdere compromissen nodig zullen zijn om tot een overeenkomst te komen, vooral met betrekking tot de invoer van landbouwproducten. 

Dit komt doordat de beoogde overeenkomsten meer zijn dan louter handelsafspraken. Ze dienen om de strategische autonomie en economische veerkracht van de EU veilig te stellen. De organisatie is de afgelopen jaren steeds meer onder druk komen te staan, met trage groei, hoge inflatie en Brexit als enkele van de belangrijkste factoren. 

In deze context zijn wij van mening dat het kortzichtig is om de overeenkomsten in gevaar te brengen met als hoofdreden om de landbouwsectoren van sommige lidstaten te beschermen. Het is ook in het hogere belang van landen als Frankrijk of Ierland om hun landbouwbelangen opzij te zetten ten gunste van een snelle afronding van de overeenkomsten. De EU en haar lidstaten moeten accepteren dat spelers als Australië en Mercosur in het huidige klimaat meer politieke en economische invloed hebben gekregen dan vroeger, waardoor hun onderhandelingspositie is verbeterd. Landbouwprotectionisme en het opleggen van nieuwe normen, zoals het onlangs voorgestelde addendum over ontbossing en duurzaamheid, zijn tegenwoordig veel moeilijker. Vooral die laatste kunnen als betuttelend worden ervaren en stuiten daarom op veel weerstand. 

Wat zijn de vooruitzichten voor overeenstemming? 

Op 12 juni - vóór de recente mislukte onderhandelingen - beloofde EU-Commissievoorzitter Ursula von der Leyen dat de EU en het Mercosur-blok voor het eind van het jaar een overeenkomst zouden sluiten. 

De hierboven geciteerde opmerkingen van zowel de Uruguayaanse president als de Australische minister van Landbouw tonen eens te meer aan dat de politieke wil bij alle partijen intact lijkt te blijven. 

Wat zeker is, is dat ondanks de recente tegenslagen alle partijen zich publiekelijk blijven inzetten voor het ondertekenen van de overeenkomsten. Het doel is nog steeds om dit voor het begin van 2024 te kunnen doen. 

De klok tikt echter door. Zullen er akkoorden worden bereikt? Over een paar maanden zullen we het zeker weten. 

Contact 

Wilt u meer weten over de producten van Atradius Dutch State Business en hoe deze de groei van uw onderneming kunnen ondersteunen?